สถานการณ์
จากการที่กระทรวงศึกษาธิการ ออกประกาศแนวปฏิบัติเรื่อง การเก็บเงินบำรุงการศึกษา ค่าธรรมเนียมการศึกษา ค่าธรรมเนียมการเรียน และค่าธรรมเนียมอื่น ๆ ลงวันที่ 20 ตุลาคม พ.ศ.2555 โดย วรวัจน์ เอื้ออภิญญกุล รัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการในขณะนั้น จากประกาศดังกล่าวทำให้มีโรงเรียนหรือสถานศึกษาบางแห่งเรียกเก็บเงินบำรุงการศึกษา ค่าธรรมเนียมการศึกษา ค่าธรรมเนียมการเรียน และค่าธรรมเนียมอื่น ๆ จากผู้ปกครอง
คณะทำงานด้านการศึกษา สภาองค์กรของผู้บริโภค (สภาผู้บริโภค) เห็นว่า ประกาศของกระทรวงศึกษาธิการฉบับดังกล่าวขัดต่อรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ.2560
ในมาตรา 54 ที่ระบุว่า “รัฐต้องดำเนินการให้เด็กทุกคนได้รับการศึกษาเป็นเวลา 12 ปีตั้งแต่ก่อนวัยเรียนจนจบการศึกษาภาคบังคับอย่างมีคุณภาพโดยไม่เก็บค่าใช้จ่าย” การดำเนินการยกเลิกประกาศดังกล่าวจะส่งผลให้เด็กทุกคนได้รับสิทธิในการได้รับการศึกษาภาคบังคับอย่างมีคุณภาพโดยไม่เสียค่าใช้จ่าย ตามบทบัญญัติของรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ.2560
การดำเนินการ
1.ออกหนังสือเรื่อง ขอให้ดำเนินการยกเลิกประกาศกระทรวงศึกษาธิการ เรื่อง “การจัดเก็บเงินบำรุงการศึกษาของสถานศึกษา” ถึงรัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการ ลงวันที่ 3 สิงหาคม 2564
2.ที่ประชุมมีมติให้ออกหนังสือเรื่อง ขอให้เพิกถอนสิทธิการเบิกจ่ายของข้าราชการ ถึงรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการคลัง ลงวันที่ 14 ตุลาคม 2564
3.ที่ประชุมมีมติให้ออกหนังสือเรื่อง ขอให้ดำเนินการยกเลิกประกาศกระทรวงศึกษาธิการ เรื่อง “การจัดเก็บเงินบำรุงการศึกษาของสถานศึกษา” ถึงรัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการ ลงวันที่ 21 มกราคม 2565
ข้อเสนอของสภาองค์กรของผู้บริโภค
ขอให้กระทรวงศึกษาธิการดำเนินการยกเลิกประกาศกระทรวงศึกษาธิการ เรื่อง การเก็บเงินบำรุงการศึกษาของสถานศึกษา การยกเลิกจะส่งผลให้เด็กทุกคนได้รับสิทธิในการได้รับการศึกษาภาคบังคับอย่างมีคุณภาพโดยไม่เสียค่าใช้จ่าย ตามบทบัญญัติของรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ.2560
ความคืบหน้า
- มีหนังสือตอบกลับจากกระทรวงศึกษาธิการ ที่ ศธ.04006/3728 เรื่อง ขอให้ดำเนินการยกเลิกประกาศกระทรวงศึกษาธิการ เรื่อง การจัดเก็บบำรุงการศึกษาของสถานศึกษา ลงวันที่ 17 พฤศจิกายน 2564 ชี้แจงว่า สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐานสามารถประกาศให้สถานศึกษาของรัฐในสังกัดเก็บค่าใช้จ่ายเพื่อจัดการศึกษานอกหลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐานได้
- มีหนังสือตอบกลับจากกระทรวงศึกษาธิการ ที่ ศธ.04006/396 เรื่อง ชี้แจงเพิ่มเติมกรณีสภาองค์กรของผู้บริโภคขอให้ดำเนินการยกเลิกประกาศกระทรวงศึกษาธิการ เรื่อง การจัดเก็บบำรุงการศึกษาของสถานศึกษา ลงวันที่ 10 กุมภาพันธ์ 2565 ชี้แจงเพิ่มเติมว่า การจัดเก็บเงินดังกล่าวไม่ได้เป็นการบังคับจ่ายแต่อย่างใด “ไม่มีการขอรับการสนับสนุนค่าใช้จ่ายที่เกินไปกว่ารายการและอัตราที่กำหนด และไม่มีผลต่อบุคคลเป็นการทั่วไปหรือลิดรอนสิทธิของผู้ปกครองหรือนักเรียน จึงไม่มีลักษณะเป็นกฎ”
- มีหนังสือตอบกลับจากกระทรวงศึกษาธิการ ที่ ศธ.04006/910 เรื่อง ขอให้ดำเนินการยกเลิกประกาศกระทรวงศึกษาธิการ เรื่อง การจัดเก็บบำรุงการศึกษาของสถานศึกษา ลงวันที่ 21 มีนาคม 2565 ชี้แจงว่า ทั้งรัฐธรรมนูญและกฎหมายที่เกี่ยวข้องมาเป็นลำดับ จะรับรองและคุ้มครองแค่การไม่เก็บค่าใช้จ่ายกรณีที่เข้ารับการศึกษาขั้นพื้นฐานตามเกณฑ์ทั่วไปที่ได้รับงบประมาณจากรัฐ ส่วนกรณีการศึกษาที่นอกเหนือหลักสูตร หรือต่างจากเกณฑ์ของรัฐ ซึ่งมิได้เป็นหน้าที่ของรัฐตามรัฐธรรมนูญและกฎหมาย ขึ้นอยู่กับศักยภาพของโรงเรียนแต่ละแห่ง ทั้งยังสามารถเรียกเก็บค่าใช้จ่ายเพิ่มเติมจากความสมัครใจของผู้ปกครองได้ เนื่องจากเป็นการจัดการศึกษาที่นอกเหนือจากหลักสูตรปกติ
